Osmanlı tarihini biraz kurcaladığınızda sıkça karşınıza çıkan kavramlardan biri "kardeş katli" olur. Bu uygulama, devletin bekası için zorunlu görülen ama bir o kadar da trajik bir gelenektir. Ancak tarih ilginçtir; bazen aynı isimler, aynı acı sonla buluşur. Tıpkı Şehzade Kasım Çelebi adını taşıyan iki Osmanlı şehzadesinde olduğu gibi… Biri I. Ahmed’in oğlu olarak 17. yüzyılda saray entrikaları arasında boğuldu, diğeri ise Yıldırım Bayezid’in oğlu olup Fetret Devri’nde tarihin sürükleyici girdabında kayboldu. Bu makalede, iki farklı döneme damga vuran bu iki şehzadenin hayatına yakından bakıyoruz.
1. I. Ahmed’in Oğlu: Kafes Hayatının Gölgesinde Bir Şehzade
1614 yılında İstanbul’da dünyaya gelen Şehzade Kasım, Osmanlı padişahı I. Ahmed ile ünlü Kösem Sultan’ın oğluydu. Küçük yaşlardan itibaren saray gelenekleri doğrultusunda bilim, edebiyat ve dinî ilimlerle yoğruldu. “Çelebi” unvanı ise onun zarafetine ve terbiyesine işaret ediyordu.
Kafes Hayatına Mahkûm Bir Prens
IV. Murad tahta geçince, potansiyel bir taht adayı olan Kasım için Topkapı Sarayı’ndaki “kafes hayatı” başladı. Göz hapsinde geçen bu yıllar, her an infaz edilebileceğini bilen bir şehzadenin sessiz trajedisiydi. Annesi Kösem Sultan’ın güçlü nüfuzu sayesinde uzun yıllar yaşasa da, bu koruma ebedi olmadı.
Ölüm: Siyasi Güç Mü, Aile Trajedisi Mi?
1638’de, IV. Murad Bağdat Seferi hazırlıklarını yürütürken, bir yandan da arkasını sağlama almak istiyordu. Sonuç: Şehzade Kasım, boğdurularak öldürüldü. Bu olay, Osmanlı'da kardeş katli geleneğinin en soğukkanlı örneklerinden biri olarak tarihe geçti. Naaşı, Ayasofya Camii’nin avlusundaki III. Murad Türbesi’ne defnedildi.
2. Yıldırım Bayezid’in Oğlu: Fetret Devri’nin Gölgesinde Bir Şehzade
Ankara Savaşı Sonrası: Osmanlı’nın En Karanlık Yılları
1402 yılında Ankara Savaşı’nda Timur’a yenilen Osmanlı, tam anlamıyla bir kaosa sürüklendi. Yıldırım Bayezid’in oğulları arasında başlayan taht kavgası, Fetret Devri adını alacaktı. Bu dönemde öne çıkan şehzadelerden biri de Şehzade Kasım Çelebi idi.
Bizans’a Rehin Olarak Gönderildi
Tarih, garip oyunlar oynar: Kasım ve kız kardeşi Sultan Fatma Hanım, siyasi bir hamleyle Bizans’a rehin olarak gönderildi. O dönemde bu uygulama, güven göstergesi ve anlaşma teminatı olarak kullanılırdı. Ancak bir şehzade için sürgün hayatı, bir nevi ölümdü.
Oğlu Orhan Çelebi’nin Talihsiz Sonu
Şehzade Kasım’ın oğlu Orhan Çelebi, 1412’de dünyaya geldi. Ne var ki kader yine zalimdi. İstanbul’un Fethi sırasında, Osmanlı’ya karşı Bizans saflarında savaşan Orhan Çelebi, fetih sonrası yakalanarak idam edildi. Bu da tarihe Osmanlı hanedanının kendi içinden çıkan bir isyan olarak geçti.
Osmanlı'da Tahtın Bedeli Kanla Ödenirdi
İki farklı yüzyılda, iki farklı Kasım Çelebi… Biri kafesin içinde, diğeri sürgünün gölgesinde büyüdü. Ancak sonları aynıydı: ihanet korkusu, güç tutkusu ve siyasal hesaplar onların yaşamına son verdi. Bu şehzadelerin öyküsü, yalnızca bireysel trajediler değil, aynı zamanda Osmanlı hanedan sisteminin sert ve acımasız doğasını gözler önüne seriyor.
Osmanlı'da Neden Kardeş Katli Uygulandı?
Osmanlı’da kardeş katli, devletin bekası gerekçesiyle uygulanıyordu. “Nizam-ı âlem” anlayışı, taht mücadelelerinin iç savaşa dönüşmemesi için bu yöntemi meşrulaştırmıştı. Ancak her katledilen şehzade, bir ailenin dramı, bir toplumun vicdan yarası olarak hafızalara kazındı.